DIAGNOSTYKA OSTEOARTHRITIS U PSA
Osteoarthritis jest bolesną i postępującą chorobą, która dotyka co najmniej 20% psów.1
Zazwyczaj rozwija się wtórnie w stosunku do innego schorzenia stawu, takiego jak uraz lub niestabilność. Występuje u psów w każdym wieku, ale częściej u psów starszych. Rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów jest nieprzewidywalny, a na jej przebieg mogą mieć wpływ inne czynniki jak np. otyłość. 2
Osteoarthritis wpływa na wszystkie tkanki i struktury stawów powodując szerokie spektrum objawów klinicznych, zmieniających się w miarę postępu choroby. Ponadto, współistniejące problemy mięśniowo-szkieletowe mogą wpływać na obraz kliniczny utrudniając rozpoznanie. Wczesna diagnoza daje najlepszą możliwość leczenia OA i współistniejących problemów.
Choroby współistniejące
mogą maskować kliniczne OA!
Diagnostyka OA jest dwuetapowe:
- Ocena właściciela.
- Ocena lekarza na podstawie badania klinicznego psa.
Kluczem do tego jest edukacja właścicieli o możliwych objawach klinicznych OA i chorób
współistniejących i konieczność skonsultowania tych objawów z lekarzem weterynarii.
Świadomość i edukacja właścicieli
Głównym wyzwaniem jest to, że opiekunowie po raz pierwszy trafiają do lecznic gdy OA często znajduje się w stadium zaawansowanym. Prewencyjna edukacja podczas rutynowych wizyt jest najlepszym sposobem do późniejszego zdiagnozowania i leczenia OA oraz chorób współistniejących.
Wczesne objawy choroby zwyrodnieniowej stawów, o których należy poinformować właścicieli:
- sztywność mięśniowa po wysiłku lub odpoczynku,
- niechęć do wchodzenia po schodach lub skakania,
- zmiany w zachowaniu, takie jak agresja lub letarg,
- niechęć do ćwiczeń, spowolnienie na spacerach.
Zalecamy wykonanie podstawowego badania ortopedycznego podczas rutynowych wizyt. We wczesnych stadiach choroby objawy kliniczne mogą mieć charakter przemijający, dlatego warto zachęcać właścicieli do filmowania swoich psów gdy mają jakiekolwiek wątpliwości. Może to pomóc w ich wyjaśnianiu oraz ustalić źródła dyskomfortu.
Wczesne rozpoznawanie zależy
od świadomości opiekuna!
Badanie ortopedyczne
Wymagana jest szczegółowa ocena ortopedyczna wszystkie stawów, które mogą być dotknięte OA. Wskazówki dotyczące lokalizacji choroby mogą pochodzić z wywiadu, oceny postawy i wizualnej analizy chodu. Powierzchowne omacanie poprzedzające szczegółową manipulację stawami może także dostarczyć przydatnych informacji.
Wywiad. W rozmowie z opiekunem należy ustalić charakter początku choroby (ostry lub utajony), czas trwania i progresję objawów klinicznych, historię doznanych urazów, ocenę kulawizn lub sztywności po odpoczynku i wysiłku fizycznym, zmiany w zachowaniu i dotychczasowe leczenie.
Analiza postawy i chodu. Obserwacja psa w spoczynku (w pozycji stojącej i w siadzie), a także w ruchu (stęp i kłus)
są niezbędne. Należy ustalić, których kończyn dotyczy problem, ocenić czy występuje asymetria w zakresie ruchów stawów. Wizualna ocena chodu może być trudna, gdy zmiany dotyczą kilku kończyn. Dostępne są również urządzenia do oceny sił reakcji podłoża i analizy chodu, ale właściwa interpretacja wyników wymaga czasu i umiejętności. 4-6
Omacywanie i manipulacja. Przydatne są do oceny symetrii masy mięśniowej, wysięku w stawach, powiększenia węzłów chłonnych, podwyższonej ciepłoty okolic stawu i zgrubień okołostawowych. Należy ostrożnie i dokładnie manipulować każdym stawem w poszukiwaniu dyskomfortu, zmniejszenia zakresu ruchu (ROM), krepitacji i niestabilności. Ważna jest również ocena stawów wszystkich palców. Do pełniej oceny niezbędne jest także badanie neurologiczne.
Nawet jeśli rozpoznanie jest proste
to należy ocenić całego pacjenta!
Narzędzia do oceny stadium OA
Kwestionariusz LOAD (The Liverpool Osteoarthritis in Dogs) to ankieta, którą właściciel wypełnia podczas pierwszej i kolejnych wizyt. Ocenia w jaki sposób OA wpływa na styl życia i mobilność pacjenta. Wynik jest sumą punktów (0-52), który stanowi miarę nasilenia klinicznego OA na podstawie percepcji właściciela. Oprócz tego, każdy pacjent nadal wymaga badania lekarskiego. Aby mieć pełny obraz pacjenta warto LOAD zintegrować z narzędziem COAST (Canine Osteoarthritis Staging Tool) oceniającym stadium OA.10 Kwestionariusz COAST zawiera 2 kluczowe elementy:
- ocena dyskomfortu psa przeprowadzona przez właściciela zwierzęcia przy użyciu ankiety LOAD, weterynaryjną ocenę postawy i aktywności ruchowej psa, a następnie „ocenę stawu” przez lekarza weterynarii,
- określenie stadium OA w skali od 0 do 4.
Jedną z zalet COAST jest to, że obejmuje dwa przedkliniczne stadia OA (ryzyko rozwoju OA), a mianowicie stadium 0-1. To może być przydatne do zainicjowania wczesnego postępowania terapeutycznego OA. Zarówno LOAD, jak i COAST mogą służyć do monitorowania postępu choroby zwyrodnieniowej stawów i odpowiedzi na leczenie.
Techniki obrazowe
Radiografia (Rtg) pozostaje najczęściej stosowanym narzędziem diagnostycznym, ponieważ może wykryć zmiany, takie jak osteofity, wysięk, entezofity, stwardnienie podchrzęstne, obrzęk tkanek miękkich, mineralizację śródstawową i torbiele podchrzęstne. RTG jest dobrym narzędziem diagnostycznym pierwszego rzutu, wspomagającym badanie kliniczne i wykluczającym inne choroby. 8,9
Chociaż badanie RTG pozwala na rozpoznanie OA, nie powinno być stosowane do oceny stopnia nasilenia OA. Ta opiera się na wywiadzie i badaniu klinicznym.
Badanie RTG nie jest substytutem
badania ortopedycznego!
Należy pamiętać że RTG dostarcza niewiele danych na temat innych tkanek stawowych. Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI) może przynieść dodatkowe informacje o stanie stawów i miękkich tkanek okołostawowych. Tomografia komputerowa (CT) jest bardzo czuła do oceny osteofitozy i szczególnie przydatna w przypadku stawów złożonych, takich jak łokieć.
Skomplikowane przypadki mogą wymagać innych metod obrazowania, takich jak ultrasonografia (USG), artroskopia i scyntygrafia gamma; w takich przypadkach należy rozważyć skierowanie pacjenta do ośrodka referencyjnego. W przypadku podejrzenia zapalnej choroby stawów lub posocznicy należy wykonać badanie mazi stawowej.
Punktacja kliniczna
Jest wykorzystywana do oceny różnych aspektów, takich jak kulawizna lub ból przy badaniu palpacyjnym.
Przyporządkowanie oceny numerycznej np. kulawizna, ból przy omacywaniu w skali od 1- 5 11 pozwala na rejestrowanie stopnia nasilenia choroby i monitorowanie odpowiedzi na leczenie. Takie systemy punktacji zostały zatwierdzone, chociaż istnieją różnice w opinii między członkami komitetu.
